Praca domowa - artykuł

"Czy praca domowa rzeczywiście służy naszym dzieciom? Kto

ma prawo do decydowania o tym, w jaki sposób rodzina

spędzi popołudnie - rodzice czy szkoła?

Każde dziecko przynosi na świat niepowtarzalny potencjał i wewnętrzną motywację do rozwoju -

dowodzą badania neurobiologów. Tymczasem my, dorośli, mamy przekonanie, że dziecięcy

rozwój trzeba stymulować, co z zapałem czyni my, m.in. opłacając treningi i zajęcia dodatkowe,

stosując upo mnienia i pilnując odrabiania obowiązkowej pracy domowej.

Wiele rodzin znaczną część popołudnia spędza na prze pychankach i dyskusjach związanych z

zadaniami domowy mi. „Dużo macie zadane?”, „Tyle razy ci mówiłam, najpierw nauka, potem

zabawa”, „Lekcje odrobione?” - powtarzamy dzień po dniu. Marszczymy brwi i obgryzamy ołówki

nad za daniami z zeszytów ćwiczeń. Wolelibyśmy pojechać z dziećmi na wycieczkę rowerową,

biologii uczyć w zoo albo wspólnie przygotować posiłek. Wszystkie te zajęcia sprzyjają nie tylko

rozwojowi poznawczemu, ale i emocjonalnemu - pozwalają też wzmacniać rodzinne więzi. Szkoła

rozpisała nam jednak inne zadania, a za niesubordynację grozi kara.

W ogniu hartuje się stal

„Dzieci w większości nie cierpią prac domowych. Ktoś mógłby spytać: »Co to za argument?«.

Okazuje się, że podsta wowy. Nauka jest najbardziej skuteczna i najlepiej przygotowuje dzieci do

życia w coraz prędzej zmieniającym się świecie wte dy, kiedy jest dobrowolna, oparta na

wewnętrznej motywacji, ciekawości, radości odkrywania i poznawania świata” - pisze psycholog

Agnieszka Stein na blogu Dzikie Dzieci. Dzięki odkryciom neurobiologów widzimy wyraźnie, że

założenie, na którym opiera się pruski model szkoły: w nauczaniu naj ważniejsza jest

systematyczność i konsekwentne realizowanie odpowiednio dostosowanych ćwiczeń, jest błędne.

„Neurobiolodzy dowodzą, że nowe połączenia neuronalne w mózgu powstają wtedy, kiedy

jesteśmy autentycznie zainteresowani przedmiotem nauki i czerpiemy z niej przyjemność” - wy -

jaśnia Marzena Żylińska, autorka książki „Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne

mózgowi”. „Jednym z pod stawowych problemów związanych z pracą domową jest to, że jest ona

obowiązkowa, czyli opiera się na przymusie” - mówi Agnieszka Stein. „Nasze przekonanie o

edukacji, która polega na wykuwaniu w pocie czoła przyszłych talentów, na gruncie aktualnej

wiedzy o rozwoju poznawczym i procesach uczenia się jest po prostu całkowicie nieprawdziwe”.

Nie ma potrzeby nakładania na dzieci obowiązku pracy w domu. Taki model edukacji spotykamy

m.in. w placówkach inspirowanych pedagogiką Marii Montessori. „Podstawą dzia łalności szkoły

jest praca własna dzieci. W związku z tym, że uczniowie każdego dnia mają czas zarezerwowany

na samo dzielną naukę, nie ma potrzeby zadawania im prac domowych. Wyjątek stanowią wiersze

czy słówka z języka obcego, których trzeba się nauczyć na pamięć” - opowiada Dominika Malkus-

Jankowska, dyrektorka Integracyjnej Podstawowej Szkoły Montessori Elipsoida w Warszawie.

„Uczniowie robią to jed nak dlatego, że chcą, a nie dlatego, że muszą, bo w przeciwnym razie

dostaną uwagę do dzienniczka albo złą ocenę”. Dzieci mogą same zadeklarować, którego wiersza i

na kiedy mają ochotę się nauczyć. Taka umowa z nauczycielem powoduje, że czują się

zobowiązane, by się z niej wywiązać.

Podobne doświadczenia mają nauczyciele klasycznych szkół, którzy zdecydowali się zrezygnować z

obowiązkowej pracy domowej. „Moja znajoma, która jest psychologiem w poradni zdrowia

psychicznego, opracowuje zalecenia o do stosowaniu metod nauczania do potrzeb konkretnych

dzieci. Uczniom, którzy mają nadpobudliwość albo fobię szkolną, wy stawia zalecenie, w którym

prosi o zwolnienie dziecka z odra biania lekcji” - opowiada Agnieszka Stein. „Ostatnio przyszła do

niej nauczycielka, która chciała jej podziękować. Zgodnie z zaleceniami zwolniła to jedno dziecko z

zadań domowych, a po dwóch tygodniach, gdy zobaczyła jak efektywnie zaczęło pracować na

lekcjach, przestała zadawać pracę domową w ogó le. W rezultacie dzieci uczestniczą w zajęciach z

taką chęcią, że nie wyobraża sobie już powrotu do starych metod”.

Praca na dwa etaty

Codzienne zadania domowe powodują, że zaciera się gra nica między czasem poświęcanym na

pracę i czasem wolnym, w którym można odpoczywać, rozwijać pasje, zawierać nowe znajomości

czy też robić coś wspólnie z rodziną i znajomymi. Można dziś odnieść wrażenie, że nie tylko

rodzice, ale i dzieci przynoszą do domu nadgodziny. Wiecznie zagonionym doros łym łatwiej

zaakceptować pośpiech i presję, której poddawane są dzieci. „Rodzice wydają się zaniepokojeni,

gdy nauczyciel decyduje, że części ćwiczeń z podręcznika dzieci nie muszą wykonywać” - zauważa

Agnieszka Stein. Warto zadać sobie pytanie, jakie nawyki chcemy wspierać w dzieciach. Czy zależy

nam na tym, by nauczyły się pracować od rana do nocy? Czy może raczej na tym, by umiały

znaleźć równowagę między pra cą a czasem na relaks i pielęgnowanie relacji z innymi ludźmi?

W teorii głównym celem zadań domowych jest uporządko wanie i utrwalenie wiedzy zdobytej na

lekcjach. Jednak najpo pularniejsza forma prac domowych wcale temu nie służy. „We dług mnie

problemem nie jest to, że dzieci mają się po lekcjach uczyć. Mózg uczy się cały czas. Problemem

jest forma, jaką tej nauce nadajemy. Jeśli każemy dziecku odtwórczo wstawiać w luki informacje,

które już zna albo które skądś przepisuje, to nie powinno nikogo dziwić, że ono nie widzi w tym

sensu” - uważa Marzena Żylińska. „Trzeba sięgnąć po inny typ zadań, które będą wykorzystywały

dziecięcą kreatywność i pozwala ły na poznawanie świata wszystkimi zmysłami. Jeśli wszystko

sprowadzamy do kanału werbalnego i mówimy dziecku, że ma siedzieć, czytać i powtarzać przez

sześć godzin w szkole, a potem chcemy, by w domu robiło to samo, to jest to nie fair w stosunku

do niego. Powinniśmy zadbać, by rozwijał się cały mózg, a nie tylko jego część odpowiedzialna za

reprodukowanie danych. Dlatego dzieci powinny po szkole móc też biegać, skakać, poznawać

świat wszystkimi zmysłami”.

Rozwiązaniem byłaby taka organizacja nauczania, w której dzieci mogłyby wybrać projekt do

realizacji po lekcjach: mogą np. pracować w ogródku albo sklejać modele samolotów."